17ος αι: πνευματική και καλλιτεχνική κίνηση στα Ιωάννινα
Ένα από τα σημαντικότερα Οθωμανικά κτίρια ήταν και το τζαμί του Ασλάν πασά, στην ακρόπολη του Κάστρου. Παράλληλα στην ύπαιθρο κτίσθηκαν και διακοσμήθηκαν με τοιχογραφίες πολλές εκκλησίες και μοναστήρια, Με την οικονομική και καλλιτεχνική κίνηση η περιοχή παρουσίασε ταυτόχρονα την εποχή αυτή και σημαντική πνευματική δραστηριότητα, που τα σπέρματά της βρίσκονται σε παλαιότερες εποχές. Στα μέσα του 17ου αι λειτουργούσαν στα Ιωάννινα, με την άδεια του τουρκικού κράτους, οι Σχολές του Επιφάνειου και του Γκούμα. Στην πνευματική ανάπτυξη της περιοχής σημαντικό ρόλο έπαιξαν και τα τυπογραφεία, που ίδρυσαν στη Βενετία Γιαννιώτες, όπως ο Νικ. Γλυκής, ο οποίος εξέδιδε λειτουργικά βιβλία, εγχειρίδια γραμματικής κ.α., μέσω των Ιωαννίνων διακινούντο σ’ ολόκληρη την Ελλάδα. Χάρη στο εμπόριο και τη μεταποιητική χειροτεχνία η μεγάλη αυτή δραστηριότητα διατηρήθηκε και κατά τη διάρκεια του 18ου αι και ιδιαίτερα μετά το 1718, όταν υπογράφτηκε η συνθήκη του Πασάροβιτς. Την εποχή αυτή υπήρξε μια έντονη οικοδομική δραστηριότητα στα περισσότερα χωριά του νομού, όπου νέες εκκλησίες κτίστηκαν και αγιογραφήθηκαν. Οι περισσότερες εκκλησίες είναι έργα περίφημων μαστόρων από τα μαστοροχώρια της Κόνιτσας (Πυρσόγιαννη, Βούρμπιανη κ.α). Παράλληλα κτίστηκαν μεγάλα αρχοντικά, που διακοσμήθηκαν με θαυμάσιες τοιχογραφίες. Την εποχή αυτή τα Ιωάννινα υπήρξαν κέντρο παιδείας και ιδιαίτερα κέντρο του λεγόμενου Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Σημαντικοί λόγιοι, όπως ο Αθ. Ψαλίδας, ο Ευγ. Βούλγαρης, ο Βασ. Μακρής δίδαξαν στη Σχολή του Επιφάνειου, (μετέπειτα Μαρουτσαία), στη Σχολή του Γκιούμα και αλλού. Πολλά σχολεία κτίσθηκαν επίσης στα περισσότερα χωριά του σημερινού νομού.
