Μονή Εσφιγμένου – Άγιο Όρος
Μετά τον αρσανά του Χελανδαρίου και δίπλα ακριβώς στη θάλασσα μέσα σ’ ένα γαλήνιο ορμίσκο είναι κτισμένο το μοναστήρι του Εσφιγμένου, που γιορτάζει την Ανάληψη του Κυρίου (40 μέρες μετά το Πάσχα).
Με κάποια βεβαιότητα μπορούμε να τοποθετήσουμε την ίδρυσή της στο τέλος του 1 Οου ή στις αρχές του 11 ου αιώνα, όπως μαρτυρούν διάφορες γραπτές πηγές της εποχής αυτής. Συγκεκριμένα για πρώτη φορά αναφέρεται στο εγκλητικό λεγόμενο γράμμα του Παύλου Ξηροποταμηνού (1016), μετά στη διαθήκη του μοναχού Δημητρίου του ΧαλΚέως (1030), όπου υπογράφει ως εκτελεστής της ο «Θεόκτιστος μοναχός καί καθηγούμενος της μονης ‘Εσφιγμένου», και τέλος στο Β ‘Τυπικό του Αγίου ‘Ορους (1046).
Στις αρχές του 180υ αιώνα και στη συνέχεια ευεργέτησαν τη μονή οι Μητροπολίτες Μελενίκου Γρηγόριος, που ήρθε εδώ ως μοναχός της και φρόντισε για την ανακαίνισή της, και ο Θεσσαλονίκης Δανιήλ, που τακτοποίησε τα οικονομικά της και την έκανε κοινόβια, ύστερα από τη συγκατάθεση της Κοινότητας και του πατριάρχη Γερασίμου. το σχετικό σιγίλλιο εκδόθηκε από τον εθνομάρτυρα πατριάρχη Γ ρηγόριο Ε .το 1797 , που φρόντισε και για την ανοικοδόμηση της νότιας πτέρυγας που στο μεταξύ είχε πέσει. Πολλές εργασίες έγιναν επίσης την εποχή αυτή από τους ικανούς ηγουμένους της Ακάκιο, Ευθύμιο, Θεοδώρητο και Αγαθάγγελο, απότους οποίους προέρχονται όλα τα σημερινά κτίρια. Τότε λειτούργησε στη μονή για πολύ χρόνό μία αγιογραφική σχολή υπό τον ηγούμενο Λουκά, διάδοχο του Αγαθαγγέλου, που πρόσφερε σ’αυτήν πολλές υπηρεσίες.
