Φρούριο Καλύβας – Ξάνθη
Το Φρούριο βρίσκεται στην κορυφή του υψώματος Καλές (Κάστρο) σε υψόμετρο 627 μ., 4 χλμ. ΝΑ του εγκαταλειμμένου χωριού Καλύβα. Η θέση του είναι στρατηγική γιατί από αυτό ελέγχεται μεγάλο μέρος της κοιλάδας του Νέστου. Υπάρχει επίσης οπτική επαφή με άλλα φρούρια της παρανέστιας περιοχής. Κατασκευάστηκε από τον Φίλιππο Β΄της Μακεδονίας γύρω στο 340 π.Χ. στη θέση προϋπάρχουσας θρακικής εγκατάστασης της Πρώιμης Εποχής Σιδήρου (9ος-8ος αι.π.Χ.). Χρησιμοποιήθηκε από τον Φίλιππο Ε΄, τον Περσέα, τους Ρωμαίους και τον Ιουστινιανό.
Ο περίβολός του έχει σχήμα ακανόνιστου τραπεζίου με περίμετρο 245μ. και μέγιστο σωζόμενο ύψος 3,50μ. Προστατευόταν με κυκλικούς και τετράπλευρους πύργους από τους οποίους έχουν αποκαλυφθεί έξι, δύο τετράπλευροι και τέσσερις κυκλικοί. Αποκαλύφθηκαν επίσης πύλες. Η κυρίως είσοδος του φρουρίου είναι η λεγόμενη ” Πύλη του Πριάπου”. Η πύλη αυτή οδηγούσε σε μία εσωτερική αυλή, όπου υπήρχαν δύο δίδυμες πύλες από τις οποίες κατευθυνόταν κανείς σε διαφορετικά τμήματα του φρουρίου. Στο κατώφλι της δυτικής υπάρχουν χαραγμένα πέλματα ποδιών που έχουν μαγική και αποτροπαϊκή σημασία. Στον τοίχο της ανατολικής υπάρχει τετράπλευρη κόγχη για το λατρευτικό αγαλμάτιο κάποιου θεού, προστάτη των πυλών. Ο χώρος αυτός σήμερα δεν είναι ενιαίος, διότι πάνω από την πύλη του Πριάπου έχει χτιστεί ο περίβολος του 2ου αι. μ.Χ. Μία ακόμα πύλη βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του περιβόλου. Η σημαντικότερη κατασκευή του φρουρίου είναι μία δεξαμενή, που αποτελεί μεγάλο τεχνικό έργο της αρχαίας μηχανικής και υδραυλικής. Έχει σχήμα μελισσοκάλαθου, βάθος 12μ. και μέγιστη διάμετρο 8μ. Είναι κατασκευασμένη με λαξευτούς γωνιόλιθους επενδυμένους με ισχυρό υδραυλικό κονίαμα.
Το φρούριο ανακαλύφθηκε από τον Δ. Τριαντάφυλλο το 1973 κατά τη διάρκεια περιοδείας στην ορεινή Ροδόπη, για εντοπισμό αρχαιοτήτων. Ανασκάφτηκε από τον ίδιο, τα χρόνια 1975-1992. Ακολούθησαν εργασίες διαμόρφωσης (1993-1998), περίφραξης κτλ. που θα ολοκληρωθούν με ολοκληρωμένο πρόγραμμα αξιοποίησης του χώρου το οποίο άρχισε να υλοποιείται το 2002 υπό την εποπτεία του ανασκαφέα. Ο χώρος είναι επισκέψιμος.