Τα Μποτσαρέϊκα στη Ναύπακτο
Κοντά στη δυτική είσοδο της πόλης πάνω στο φρούριο, υπάρχει ένα κτιριακό συγκρότημα με επιβλητική μορφή, το οποίο προκαλεί την προσοχή και το ενδιαφέρον του καθένα που το βλέπει για πρώτη φορά. Το συγκρότημα αυτό ονομάζεται αρχοντικό των Μποτσαραίων και αποτελείται από δύο κτίρια, τα οποία όπως αποφάνθηκε ο αρχαιολόγος Κ. Ορλάνδος κτίστηκαν σε διαφορετικές εποχές. Αυτό που εφάπτεται στο φρούριο κτίστηκε το 15ο αιώνα, ενώ το άλλο το 16ο αιώνα.
Από τα αρχιτεκτονικά στοιχεία και την εσωτερική τους δομή οδηγούμεθα στην άποψη ότι για την κατασκευή του εργάστηκαν τεχνίτες από τη Βενετία και τη Φλωρεντία της Ιταλίας. Τα δύο αυτά κτίρια τα χώριζε ο δρόμος που οδηγούσε στη Σιδηρόπορτα και στο Τζαμί. Αργότερα συνδέθηκαν μεταξύ τους με μικρό κτίσμα πάνω σε λιθόκτιστα τόξα έτσι ώστε να μην αποκοπεί ο δρόμος.
Στον κήπο του αρχοντικού Μπότσαρη στη Ναύπακτο σώζονται τα ερείπια κτίσματος του 14ου αιώνα, αποτελούμενα από ανάλαφρα λιθόκτιστα τόξα, όμοια με αυτά που συναντάμε στην δυτικοευρωπαϊκή αρχιτεκτονική του Μεσαίωνα. Στο σημείο αυτό πρέπει να ήταν κτισμένη η Καθολική Αρχιεπισκοπή και τα σωζόμενα τόξα θα πρέπει να ήταν μέρος του λαμπρού κτιρίου όπου στεγαζόταν.
Το επιβλητικό αυτό βενετσιάνικο κτίριο χρησιμοποιήθηκε και ως έδρα του εκάστοτε Τούρκου διοικητή αφού καλύπτει όλες τις «αυταρχικές προδιαγραφές» ενός πραγματικού οχυρού συγκροτήματος, δίπλα στα τείχη και την πύλη, με κατευθείαν πρόσβαση στην ακρόπολη και με αυτάρκεια σε νερό.
Αμέσως μετά την απελευθέρωση της Ναυπάκτου, την 18η Απριλίου 1829, ο Αυγουστίνος Καποδίστριας εγκαταστάθηκε στο μεγαλύτερο κτίσμα μέσα στο φρούριο. Το κτίριο αυτό αργότερα παραχωρήθηκε στον σουλιώτη στρατηγό Νότη Μπότσαρη έναντι 3600 δραχμών.
Το κτιριακό αυτό συγκρότημα στο πέρασμα των χρόνων υπέστη φθορές. Κατόπιν τούτου ο στρατηγός Δημήτριος Νότη Μπότσαρη προέβη σε σταδιακή ανακαίνιση. Με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού χαρακτηρίσθηκε ως διατηρητέο μνημείο και προορίζεται από τον τελευταίο επιζώντα κληρονόμο Νότη Δημητρίου Μπότσαρη για ίδρυμα.
