Το Μουσείο Μπενάκη
Συγκαταλέγεται στις μεγάλες εκείνες δωρεές, οι οποίες αύξησαν τα περιουσιακά στοιχεία του κράτους, ενώ ταυτόχρονα είναι και ο παλαιότερος μουσειακός οργανισμός που λειτουργεί στην Ελλάδα ως Ίδρυμα Ιδιωτικού Δικαίου.
Με τις εκτεταμένες ενότητες των εκθεμάτων του, οι οποίες καλύπτουν περισσότερους από έναν πολιτισμικούς τομείς, αλλά και τη γενικότερη λειτουργία του, η οποία εξυπηρετεί περισσότερες από μία κοινωνικές ανάγκες, το Μουσείο Μπενάκη, προσφέρει ένα μοναδικό ίσως υπόδειγμα σύνθετης δομής μέσα στο ευρύτερο πλέγμα των μουσειακών ιδρυμάτων της Ελλάδας.
Οι συλλογές του Μουσείου
Η ενότητα των συλλογών αυτών συγκροτείται από πολλές επιμέρους κατηγορίες με πάνω από 33.000 έργα, τα οποία καταγράφουν το χαρακτήρα του ελληνικού κόσμου στο θεαματικό πανόραμα της χρονικής του διαδρομής: από την αρχαιότητα και την εποχή της ρωμαϊκής κυριαρχίας ως τη μεσαιωνική περίοδο του Βυζαντίου, από την πτώση της Κωνσταντινούπολης, την περίοδο της φραγκικής και οθωμανικής κατοχής, ως την έκρηξη του Αγώνα της Ανεξαρτησίας στα 1821, και από την περίοδο της διαμόρφωσης του νέου ελληνικού κράτους ως το 1922, τη χρονιά εκείνη που σημαδεύει η Μικρασιατική Καταστροφή.
Η Πινακοθήκη Ν. Χατζηκυριάκου-Γκίκα
Αποτελεί δωρεά του μεγάλου έλληνα ζωγράφου στο Μουσείο Μπενάκη, ως παράρτημα του οποίου λειτουργεί από το 1991. Η μόνιμη έκθεση, που οργανώθηκε από τον ίδιο τον Νίκο Χατζηκυριάκο-Γκίκα –τον εξοχότερο εκπρόσωπο του ελληνικού μοντερνισμού– στεγάζεται σε χώρο της ιδιόκτητης πολυκατοικίας στην οδό Κριεζώτου 3 στην Αθήνα, όπου έζησε επί 40 χρόνια ο καλλιτέχνης.
Στο χώρο αυτό παρουσιάζονται έργα από όλους τους τομείς της δραστηριότητάς του. Οι ελαιογραφίες –από τις παλαιότερες του 1930 μέχρι τις τελευταίες του 1990– αποτελούν το κύριο υλικό και πλαισιώνονται από ακουαρέλες, σχέδια, μακέτες σκηνικών και κοστουμιών, ταπισερί, χειρόγραφα και σύνεργα της δουλειάς του. Στην Πινακοθήκη μπορεί κανείς να δει, επίσης, το σύνολο των γλυπτών και των αναγλύφων του καλλιτέχνη, δημιουργίες του των ετών 1940 – 1970, εμπνευσμένες από την ελληνική μυθολογία.
Τμήμα Παιχνιδιών και Παιδικής Ηλικίας
Πυρήνας του Τμήματος Παιχνιδιών και Παιδικής Ηλικίας, το οποίο ιδρύθηκε το 1995, αποτελεί η δωρεά της Μαρίας Αργυριάδη. Στις συλλογές του περιλαμβάνονται 15.000 παλαιά παιχνίδια και αντικείμενα της παιδικής ηλικίας, προερχόμενα από τον ελλαδικό χώρο και την ευρύτερη περιφέρεια του ελληνισμού -από την αρχαιότητα μέχρι το 1970 -καθώς και από την Ευρώπη, την Αμερική, την Αφρική και χώρες της Ανατολής. Σκοπός του Τμήματος είναι να καλύψει όλες τις εκφράσεις και πτυχές του θέματος Παιδί και Παιχνίδι, ερευνώντας τόσο το παιχνίδι στην Ελλάδα και την Ευρώπη, όσο και την καθημερινή ζωή του παιδιού στον παραδοσιακό ελληνικό χώρο. Η ενότητα της ελληνικής συλλογής περιέχει βρεφικά και παιδικά αντικείμενα και παιχνίδια από τους αρχαίους, ρωμαϊκούς, βυζαντινούς και υστεροβυζαντινούς χρόνους, χειροποίητα παραδοσιακά ελληνικά παιχνίδια – αντικείμενα του 18ου-20ού αιώνα, λαϊκά πανηγυριώτικα και αστικά εμπορικά του 20ού αιώνα, ομαδικές παιδιές, επιτραπέζια παιχνίδια, καθώς και εθιμικά εποχιακά παιχνίδια.
Κοπτική
Η κοπτική συλλογή του Μουσείου περιλαμβάνει μια μοναδική, πλουσιότατη ενότητα υφασμάτων η οποία πρόσφατα προβλήθηκε διεθνώς μέσω του ευρωπαϊκού προγράμματος Tissus. Στα υφάσματα της συλλογής εκφράζεται με τον καλύτερο τρόπο ο συγκερασμός στοιχείων από την τοπική αιγυπτιακή παράδοση και τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό με δυναμικά νεωτερικά στοιχεία της χριστιανικής θρησκείας. H έντονη διακοσμητικότητα, η σχηματοποίηση της ανθρώπινης μορφής, η έμφαση στην απόδοση τοπικών θεμάτων, όπως τα νειλωτικά τοπία, και πάνω από όλα η εκφραστική αμεσότητα των παραστάσεων είναι στοιχεία που διακρίνουν τις κοπτικές δημιουργίες από άλλα σύγχρονα έργα.
Κινέζικη Τέχνη
Η συλλογή αυτή είναι κατά το μεγαλύτερο μέρος της δωρεά του Γεωργίου Ευμορφόπουλου, ενός από τους σημαντικότερους συλλέκτες και μελετητές του κινέζικου πολιτισμού. Ένας μεγάλος αριθμός με πάνω από 1.300 αντιπροσωπευτικά δείγματα εξαίρετης ποιότητας εικονογραφούν όλο το ανάπτυγμα του πολιτισμού της Κίνας από την 3η χιλιετία π.Χ. ως το 19ο αιώνα, καταγράφοντας με ευκρίνεια το μήνυμα της προσφοράς του στην πολιτιστική ιστορία της ανθρωπότητας. Αναμεσά τους ξεχωρίζουν αριστουργηματικά αγγεία της νεολιθικής εποχής με γεωμετρικό διάκοσμο, καθώς και νεκρικά ειδώλια της δυναστείας των Τανγκ (618-907 μ.Χ.), τα οποία συγκαταλέγονται στα λαμπρότερα κεραμεικά δημιουργήματα του είδους. Την ενότητα των έργων της συλλογής συμπληρώνουν τα αγγεία της δυναστείας των Σουγκ (960-1279) με κομψές γραμμές και λιτή διακόσμηση, οι πορσελάνες των δυναστειών των Μινγκ και Τσινγκ (1368-1644 και 1644-1911 αντίστοιχα), τα φιαλίδια ταμπάκου και μικροτεχνήματα από ημιπολύτιμους λίθους.
Ισλαμική Τέχνη
Η ενότητα των έργων του Ισλαμικού πολιτισμού, με όλες τις επιμέρους παραλλαγές, που εμφανίζουν οι εκδηλώσεις του από τις Ινδίες και την Περσία, τη Μεσοποταμία και τη Μικρά Ασία, τη Μέση Ανατολή, την Αραβία, την Αίγυπτο και τη Β. Αφρική ως τη Σικελία και την Ισπανία, συγκαταλέγεται στις πιο σημαντικές παγκοσμίως. Πάνω από 8.000 δείγματα κεραμεικής, μεταλλοτεχνίας, χρυσοχοΐας, υφαντικής ξυλογλυπτικής, υαλουργίας, μικρότερες ομάδες από οστέινα αντικείμενα, ενεπίγραφες επιτύμβιες στήλες, και όπλα, καθώς και τον εσωτερικό μαρμαροθετημένο διάκοσμο μιας αίθουσας υποδοχής ενός αρχοντικού του 17ου αιώνα από το Κάιρο, υπομνηματίζουν με συνέπεια τη συνέχεια του ισλαμικού χρόνου από την πρωτοϊσλαμική ως την οθωμανική εποχή και την εξέλιξη της ισλαμικής τέχνης ως το 19ο αιώνα.
