Τα σπίτια στα Ζαγόρια
Όλοι οι οικισμοί του Ζαγορίου χαρακτηρίζονται από την ομοιογένεια των κτισμάτων, την γεωμετρική καθαρότητα & τη δομική σαφήνεια τους. Το ζαγορίσιο σπίτι χτίζεται με τρόπο πού να παρέχει προστασία από τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες (βροχές, ανέμους, χιόνια), & τις φυσικές ή ανθρώπινες απειλές (τους σεισμούς & τις ληστρικές επιδρομές). Στα Ζαγοροχώρια τα τυπικά σπίτια χαρακτηρίζονται ως αρχοντικά: διώροφα, με μεγάλους, άνετους χώρους & υποδειγματική λειτουργικότητα, με υψηλή ποιότητα κατασκευής. Έχουν κάτοψη με ποικίλα σχήματα, ορθογωνική, τετράγωνη, παραλληλόγραμμη, Γάμα, Πι – σχήματα πού συχνά έχουν προκύψει από κατά καιρούς προσθήκες. Στην αυστηρή & απόλυτα κυβική εντύπωση πού προκαλεί συμβάλλει το γείσο της στέγης πού δεν προεξέχει πολύ, ενώ το ύψος της – όσο & να είναι – δε δημιουργεί ιδιαίτερη εντύπωση, καθώς οι πλάκες της επιστέγασης έχουν την ίδια υφή & χρώμα με τις πέτρες της τοιχοποιίας. Το τυπικό σπίτι είναι διώροφο ή τριώροφο -ανάλογα με την κλίση του εδάφους -με μορφή καθαρά αμυντική. Το σχήμα του είναι απλό, κανονικό πρίσμα. Χωρίς διακόσμηση στις εξωτερικές επιφάνειες, με ανοίγματα μόνο στον όροφο & πολεμίστρες στο ισόγειο επιβάλλεται με το βαρύ, συμπαγή κυβικό του όγκο & τις απλές, αδρές γραμμές του. Διακρίνεται για τη μοναδική επεξεργασία της πέτρας στην τοιχοποιία του, που είναι πάντα ανεπίχριστη. Η τυπολογία τους έχει σχέση άμεση με τη χρονολογική εξέλιξη: τύποι παλιών σπιτιών, σε 3 φάσεις, πού διαμορφώθηκαν μέχρι το 1850-60 & ο τελευταίος τύπος, πού διαμορφώθηκε μετά το 1870-80. Η διάκριση & κατάταξη των σπιτιών σύμφωνα με τη χρονολογική εξέλιξη μπορεί να γίνει από τον τρόπο της κατασκευής τους (ξερολιθιά-τοιχοποιία με κονίαμα) & από επιμέρους μορφολογικά χαρακτηριστικά (παράθυρα, ανοικτό ή κλειστό «χαγιάτι», «κρεβάτα», κ.ά.).
