Μολοσσοί: Οι πρώτοι κάτοικοι της Ηπείρου
Οι ανασκαφές που έγιναν στην περιοχή της Βίτσας έφεραν στο φως έναν άγνωστο Μολοσσικό οικισμό. Τα σπίτια είναι κτισμένα με γκρίζα πέτρα της περιοχής και προϋποθέτουν σημαντική κατασκευαστική εμπειρία, ενώ τα ευρήματα που βρέθηκαν στις ανασκαφές φανερώνουν το αξιόλογο βιοτικό επίπεδο των κατοίκων του .Κατά το 3.000 – 2.000 π.χ. εμφανίζονται οι Πελασγοί που θεωρούνται πρόγονοι των ελληνικών φυλών και των Ιλλυριών.
Στα 800 – 600 π.χ. οι Κορίνθιοι ιδρύουν στα παράλια της Ηπείρου αποικίες (όπως την Αμβρακία, την Απολλωνία και την Επίδαμνο), ενώ το 500 π.X. ιδρύεται η Ομοσπονδία των Ηπειρωτικών Φυλών από το βασιλιά των Μολοσσών Θαρύπα. Τον 5ο αι π.Χ. το “ έθνος ” των Μολοσσών χάρη στις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες του βασιλιά Θαρύπα (423-385π.Χ.) βγήκε από την πολιτική αφάνεια και άρχισε να παίζει σημαντικό ρόλο στην Ηπειρωτική πολιτική σκηνή. Ο Θαρύπας έκανε ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις (νομοθετικές, πολιτειακές κ.ά), που απετέλεσαν τη βάση του εκσυγχρονισμού του κράτους των Μολοσσών. Μεταξύ των άλλων την περίοδο αυτή προσκλήθηκε στην Πασσαρώνα, την πρωτεύουσα των Μολοσσών, ο Ευριπίδης, ο οποίος δίδαξε το 433/2 π.χ. την τραγωδία του “Ανδρομάχη”, που εξυμνούσε την καταγωγή των Μολοσσών.
Η επεκτατική πολιτική και η άνοδος των Μολοσσών ενισχύθηκε από τους Μακεδόνες βασιλείς με τους οποίους απέκτησαν και συγγενικούς δεσμούς με το γάμο της Ολυμπιάδος, αδελφής του βασιλέως των Μολοσσών Αλεξάνδρου με τον Φίλιππο, πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου ο οποίος δημιούργησε τη μεγάλη Μακεδονική Αυτοκρατορία και περιέλαβε και την Ήπειρο ως επαρχία του.
